اظهارنامه مالیاتی (به انگلیسی: tax return) سندی است که برای محاسبه مالیات یک سال مالی شخص حقیقی یا حقوقی، باید توسط آن شخص، به سازمان امور مالیاتی کشور، ارائه شود. اظهار نامه مالیاتی، درواقع کارنامه مالی یک سال کاری یک شخص یا شرکت است. تمام افراد حقیقی و حقوقی که مشمول مالیات می شوند، در ابتدای سال مالی، در مدت زمانی که برای آن ها مقرر می شود، باید اظهارنامه مالیاتی سال قبل خود را از طریق وبسایت tax.gov.ir، به اصطلاح تسلیم نمایند.
البته اظهارنامه مالیاتی انواع مختلفی دارد که با مراجعه به سایت مذکور، می توانید انواع آن را مشاهده کنید و برای ارسال هر یک از اظهارنامه های دلخواه، اقدام نمایید. ارائه ی کارنامه ی مالی و محاسبه ی سود و زیان از جمله کارهایی است که صاحبان مشاغل هرسال باید اقدام به تهیه ی آن نمایند
منظور از سال مالیاتی چیست؟
در مورد سال مالیاتی و یا مالی نیز باید بگوییم که از روز اول فروردین ماه تا روز ۲۹ اسفند، یک سال مالی محسوب می شود. مشمولان مالیات، در ابتدای سال مالی، باید اطلاعات مالی مربوط به سال مالی قبلی خویش را در سایت مذکور، اعلام کنند.
محاسبه مالیات قبل از سال ۱۳۹۱ هجری شمسی، به صورت دستی انجام می شد. به این صورت که اشخاص می بایست فرم های مربوط به مالیات را از مراکز مربوطه خریداری می کردند و پس از پر کردن این فرم ها، آن ها را به سازمان امور مالیاتی ارسال می کردند. این کار علاوه بر پر هزینه بودن، دردسرساز نیز بود. بعد از سال ۹۱، با راه اندازی وبسایت سازمان امور مالیاتی، امکان پرکردن و ارسال فرم های مربوط به اظهارنامه، به صورت الکترونیکی فراهم شده است.
نحوه ی محاسبه ی مالیات در ایران
مالیات در کشور ما ایران، به دو حالت خود اظهاری یا علی الراس محاسبه می شود. حالت خود اظهاری همانطور که از نام آن مشخص است، حالتی است که فرد مشمول مالیات، چه حقیقی باشد و چه حقوقی، می بایست با مراجعه به وبسایت سازمان امور مالیاتی، در زمان مقرر شده، نسبت به تسلیم اظهارنامه خود، اقدام کند. در این حالت، مسئولین مالیاتی که ممیز نامیده می شوند، دخالت چندانی در اطلاعات اعلام شده توسط شخص مشمول مالیات ندارند و با اعتماد به این اطلاعات وارد شده، مالیات آن شخص حقیقی یا حقوقی را محاسبه می نمایند. این اعتماد، به شرط عدم تخلف شخص، انجام می شود و اگر بعدا مشخص شود که فرد، اطلاعات صحیحی را در سایت وارد نکرده است، جریمه هایی برای او درنظر گرفته خواهد شد.
حالت دوم، محاسبه مالیات به صورت علی الراس است. اگر فردی خودش اقدام به تسلیم اظهارنامه الکترونیکی نکند، ممیزین سازمان امور مالیاتی، دست به کار شده و خودشان مالیات فرد موردنظر را محاسبه کرده و به مودی اعلام می کنند.
البته در این حالت، مودی می تواند به مبلغ مالیات، از طریق مراجع ذی صلاح اعتراض کند. روند اعتراض به پرونده مالیاتی به این صورت است که وقتی برگ تشخیص مودیان صادر می شود، اگر مودی به میزان مالیاتی که برای وی درنظر گرفته شده است، اعتراض داشته باشد، ابتدا باید به سراغ ماده ۲۳۸ که همان توافق با ممیز کل است، برود. اگر با ممیز کل به نتیجه رسید، پرونده مالیاتی او بسته می شود. اما در غیر این صورت، باید به هیئت حل اختلاف مالیاتی برود.
اولین هیئت حل اختلاف مالیاتی، هیئت بدوی و بعد از آن هیئت تجدید نظر است که اگر مودی در این هیئت هم به نتیجه نرسد، باید به شورای عالی مالیاتی مراجعه کند. در نهایت در شورای عالی مالیاتی، پرونده مودی بسته می شود اما همچنان می تواند میزان مالیات تعیین شده را قبول نکند و اعتراض خود را نزد دیوان عدالت اداری، مطرح نماید.
انواع اظهارنامه مالیاتی
اگر به سایت سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس tax.gov.ir مراجعه کنید، در منوی خدمات اصلی مالیاتی، می توانید فهرست اظهارنامه هایی که می توانید ارسال کنید را مشاهده نمایید. اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی، اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی، اظهارنامه اجاره املاک و اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودرو، از جمله این اظهار نامه ها هستند.
اظهارنامه اشخاص حقیقی
اظهارنامه اشخاص حقیقی در واقع جزو اصلی ترین اظهارنامه ها می باشد.روش کار بدین صورت می باشد که اشخاص حقیقی کارنامه ی مالیاتی خود را با توجه به نوع کسب و کار خود ، تنظیم و در موعد مقرر ارسال می کنند
اشخاص حقیقی بر اساس نوع و حجم فعالیت در گروه های عملکردی مختلفی تقسیم بندی می شوند و افراد هر گروه مطابق با ضوابط و مقررات تعیین شده برای آن گروه مالیات پرداخت می کند.
اظهارنامه اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی و شرکتهایی که نام آنها در اداری ثبت ، به رسمیت شناخته شده است موظف به پرداخت مالیات و ارسال اظهارنامه ی مالیاتی می باشند. مهم ترین مالیات شرکت ها می توان به مربوط حقوق و دستمزد کارکنان می باشد.اشخاص حقوقی نیز همانند اشخاص حقیقی باید کارنامه ی مالیاتی خود را به همراه مستندات تنظیم و در موعد مقرر ارسال نمایند
اشخاص حقوقی بر اساس اساسنامه ی خود، طبق سال مالی که دارند، عملکرد یکساله خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌کنند. به عنوان مثال سال مالی برخی شرکت ها منتهی به 30 شهریور می باشد
ظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودروریی
افراد شاغل در حوزه های خودرویی همچون راننده ی کامیون ، تاکسی ، رانندگان وسایل نقلیه عمومی و راهسازی همچون سایر اشخاص حقیقی موظف به پرداخت مالیات می باشند و در بازه ی زمانی مشخص مکلف به ارسال اظهارنامه ی مالیاتی می باشند.
اظهارنامه مالیات بر ارث
به دارایی که بعد از فوت متوفی به وارثان او می رسد ، ارثیه می گویند قابل ذکر است که وارثانی که دارایی از طریق ارث به دست می آورند مشمول مالیات هستند و باید همانند سایر اشخاص حقیقی اظهارنامه مالیاتی تنظیم کنند و مطابق با دارایی کسب شده مالیات بپردازند
مهلت پرداخت مالیات بر ارث تا یک سال بعد از مرگ متوفی تعیین شده و در صورتی که در این بازه ی زمانی اظهارنامه تنظیم و ارسال نشود، به هنگام تحویل اظهارنامه هزینه های کفن و دفن نیز در کنار مالیات اضافه خواهد شد.
اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات
خرید و فروش و یا اجاره ی املاک و مستغلات مشمول پرداخت مالیات می باشد و مودیان باید در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی مربوطه را تنظیم و ارسال نمایند.البته قابل ذکر است که در این مورد برخی استثنائات نیز وجود دارد که به برخی از این موارد اشاره می کنیم
خانه های مسکونی در شهر تهران تا متراژ 150 و در دیگر شهرها تا 200 متر، مشمول معافیت مالیاتی می‌شود و نیازی به ارسال اظهارنامه نیز ندارد همچنین املاک و مستغلات خالی، سال اول نیازی به پرداخت مالیات ندارند و در این مورد نیز نیازی به ارسال اظهارنامه نیست البته از سال دوم باید هرساله و به صورت متغیر مالیات را پرداخت کنند
ظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
دولت هرساله نرخ معینی را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده تصویب می‌کند که مودیان باید پیش از پایان مهلت تعیین شده ، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را تنظیم و ارسال کنند.مالیات بر ارزش افزوده به صورت زنجیره ای از تولید تا توزیع از خریدار کسر می شود و توسط فروشنده به سازمان امور مالیاتی پرداخت می شود
باتوجه به قانون مالیات بر ارزش افزوده، حداکثر 15 روز پس از پایان آن فصل مهلت ارسال اظهارنامه مالیات ارزش افزوده می باشد
اظهارنامه انحلال شرکت ها
شرکت هایی که منحل می شوند نیز ملزم به ارسال اظهارنامه مالیاتی می باشند، در این اظهارنامه باید سود و زیان و هزینه های شرکت ثبت شود ، مهالت ارسال این اظهارنامه تا 6 ماه بعد از انحلال می باشد
ارسال اظهارنامه مالیاتی
تمامی افراد حقیقی و حقوقی باید عملکرد مالی خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی در مدت زمان تعیین شده به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند. فرایند تسلیم اظهارنامه در گذشته به صورت دستی ارائه می شد که نواقص فراوانی با خود به همراه داشت اما امروزه روند دریافت اظهارنامه کاملا الکترونیکی بوده و افراد از مراجعه حضوری به سازمان امور مالیاتی بی نیاز شده اند.
اظهارنامه مالیاتی شامل چه کسانی می شود؟
بر اساس ماده اول قانون مالیات های مستقیم که به قانون م م معروف است، افرادی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم، موظف به تکمیل اظهارنامه الکترونیکی و تسلیم آن به سازمان امور مالیاتی هستند. همچنین پس از مشخص شدن مقدار مالیات، این اشخاص، ملزم به پرداخت آن می باشند.
اشخاص مشمول مالیات عبارت اند از:
- اشخاص حقیقی یا حقوقی که دارای املاک یا اموالی در ایران هستند
- آن دسته از اشخاص حقیقی ایرانی که در ایران اقامت دارند و فعالیت کاری انجام داده و درآمدی از ایران یا خارج از ایران به دست می آورند
- آن دسته از اشخاص حقیقی ایرانی که در خارج از ایران اقامت دارند و درآمدی از ایران به دست می آورند
- آن دسته از اشخاص حقوقی ایرانی که درآمدی از ایران یا خارج از ایران به دست می آوردند (برای اشخاص حقوقی، مکان اقامت، مورد بحث نیست. زیرا شخص حقوقی که مقیم ایران نباشد، عملا وجود خارجی ندارد.)
- تمام اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر ایرانی که از ایران درآمدی به دست می آورند
اشخاص معاف از مالیات
بر اساس همان قانون م م (قانون مالیات های مستقیم)، مواردی وجود دارد که معاف از مالیات هستند و این قانون، شامل حال آن ها نمی شود. این موارد هم عبارت اند از:
- همه موسسات دولتی و وزات خانه ها
- تمام نهادها و سازمانی هایی که بودجه عمومی دولت به آن ها پرداخت می شود
- سازمان شهرداری و تمام زیرمجموعه های آن در کل کشور
- شرکت های تعاونی دانش آموزی، دانشجوها، کارگران، عشایر و صیادان
مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی
افراد و سازمان هایی که مشمول مالیات هستند، می بایست اظهارنامه مالیاتی خود را در ۴ ماه ابتدایی سال مالی خود، تسلیم نمایند. به عبارت ساده تر، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی سال قبل، ۴ ماه پس از شروع سال مالیاتی جدید است. بنابراین اشخاص حقیقی و حقوقی که سال مالی آن ها برابر با سال شمسی بوده، یعنی از اول فردین ماه شروع شده و پایان آن، اسفند ماه همان سال است، تا تاریخ ۳۱ تیر ماه، فرصت دارند که اظهارنامه عملکرد خود را تسیلم سازمان امور مالیاتی نمایند. اما اگر سال مالیاتی موسسه یا شرکتی، با سال مالیاتی رسمی، همخوانی نداشته باشد، آن شرکت یا موسسه، باید بر اساس سال مالیاتی خود، اقدام به تسلیم اظهارنامه نماید
عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی چه عواقبی در پی خواهد داشت؟
کمی قبل توضیح دادیم که چه کسانی باید اظهارنامه الکترونیکی ارسال کنند. همچنین متوجه شدیم که مودیان، ۴ ماه پس از پایان سال مالی، فرصت دارند که اظهارنامه مربوط به آن سال را تسلیم نمایند. حال سوالی که ممکن است برای برخی به وجود بیاید این است که اگر این مهلت ۴ ماهه بگذرد و شخصی، چه حقیقی و چه حقوقی، اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال نکرده باشد، چه مشکلاتی ممکن است برای وی به وجود بیاید.
سازمان امور مالیاتی وزارت اقتصاد و دارایی، برای اشخاص خوش قولی که اظهارنامه خود را در موعد مقرر ارسال می کنند، معافیت هایی را درنظر می گیرد. بنابراین اگر شما جزو این دسته از افراد نباشید، طبیعی است که این معافیت ها شامل حالتان نخواهد شد. علاوه بر این، جرایمی هم برای عدم تسلیم اظهارنامه درنظر گرفته شده است که در ادامه به ان ها نیز خواهیم پردخت.
معافیت هایی که به دلیل عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی از شما سلب می شود عبارت اند از:
- سلب کلیه بخشودگی ها و معافیت های مالیاتی قانونی و ابلاغیه های سازمان مالیاتی کشور
- سلب معافیت های مالیاتی سالانه ای که شامل حال اشخاص حقیقی می شود
- سلب معافیت مالیاتی اشخاص حقوقی که از معافیت مالیاتی در طول مدت برنامه ۵ ساله توسعه اقتصادی کشور برخوردار می باشند
از طرف دیگر، عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی، نه تنها عدم برخورداری از موارد فوق را در پی خواهد داشت، بلکه جریمه هایی نیز، شامل افرادی که از این قانون پیروی نمی کنند، خواهند شد. این جرایم عبارت اند از:
- ۳۰ درصد مالیات متعلقه برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و همچنین ۱۰ درصد مالیات متعلقه برای سایر مودیانی که اظهار نامه خود را در زمان مقرر ارائه نکرده اند. این جرایم، طی یک اصلاحیه ق م م (قانون مالیات های مستقیم) از ماه فروردین سال ۱۳۹۵ ابلاغ شد و در دستور کار قرار گرفت.
- اگر مالیات ابرازی (به همراه اظهارنامه) در موعد مقرر پرداخت نشود، مودی موظف به پرداخت ۲.۵ درصد کل مبلغ مالیات در هر ماه است که نسبت به مدت زمان تاخیر از زمان سررسید پرداخت مالیات، محاسبه می شود. اگر این جریمه نیز پرداخت نشود، مرحله بعدی، نوبت به جریمه هایی مانند ضبط اموال، ممنوع الخروج شدن از کشور و … خواهد رسید.
- اگر شما به عنوان شخص حقیقی و حقوقی، صاحب دفتر قانونی هستید و از تسلیم دفاتر قانونی پلمپ شده خود خودداری کنید، یا ترازنامه و حساب سود و ضرر خود را به ممیزان اداره مالیاتی محدوده محل اشتغال خود ارائه ندهید، مشمول جریمه ی 20 درصدی برای هریک از موارد فوق می شوید.
